Buram buram estetik kokan denizlere yelken açıyoruz... Kaptanlarımız; Jean-Luc Godard, Alain Resnais, Agnès Varda, André Bazin, Jacques Demy, François Truffaut, Éric Rohmer, Claude Chabrol, Jacques Rivette ve daha niceleri...
Fransız Yeni Dalgası ; minimalist bir prodüksiyon ve felsefi temaların sanatsal bir uygulamasını birleştiren, 1950'lerin son derece etkili akımı... Dalgalar, daha önce hiç görülmemiş kutuplaştırıcı bir sanat filmi türü yaratır. Akım, yalnızca Yeni Dalga'yı tanımlayacak filmler yapmakla kalmayıp, aynı zamanda kendilerini dünya sinemasının başyapıtları olarak sağlamlaştıracak olan, film eleştirmenlerinden oluşan bir dizi Fransız film yönetmeni tarafından yönetilir.
Vivre Sa Vie:film en douze tableaux- Jean Luc Godard ,1962
Anna Karina
İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte, Fransa'daki Nazi sansürünün sonu gelir. Yabancı filmlerin, (ve Jean Renoir'in filmleri gibi yasaklı Fransız filmlerinin) halk ile kavuşması için sinemalara girmesine izin verilir. Resmetmek için tuval yerine kamera kullanan sanatçılar olarak görülen Alfred Hitchcock, Orson Welles ve John Ford gibi Amerikalı yönetmenler, Fransız sanatçıları etkilemeye başlar. Bu, sinemada "auteurlüğün" doğuşudur; Vertigo'yu (1958) izlemek bir Paramount Studios filmi gibi değil, bir Alfred Hitchcock filmi gibi hissettirir.
1951'de, katkıda bulunan yazarlar olarak, François Truffaut, Jean-Luc Godard, Jacques Rivette, Claude Chabrol ve Éric Rohmer'ı bünyesinde barındıracak olan Cahiers du Cinema dergisi kurulur. Sanatçılar, "auteur" teorisiyle ilgili bir ilkeler listesi oluşturur. Yönetmenin film üzerinde, tam sanatsal kontrole sahip olduğu ve sanki filmin yazarıymış gibi olduğu fikri, Yeni Dalga'yı tanımlayacak niteliktedir. Cahiers'a göre film, auteur ve izleyicisi arasında bir konuşma olmalıdır. Auteur teorisi, şüphesiz Hitchcock ve Welles'in yoğun sanatsal ve vizyoner tarzlarından ilham alır.
Fransız İzlenimciliği, İtalyan Neo-Gerçekçiliği (gündelik hayatın zorluklarına odaklanan, savaşta yapılmış bir sinema türü) ve Cinéma Vérité ('sinematik gerçek'), Fransız Yeni Dalgası gibi önceki film akımlarından etkilenmiştir. Akım, iki fikir etrafında merkezlenir: sanat ve gerçekçilik...Bu fikirle, Fransız Yeni Dalgası gibi dünyaya nesnel olarak değil öznel olarak odaklanan daha eski bir film hareketi olan Alman Dışavurumculuğundan oldukça uzaklaşır.
Varoluşçuluğun felsefi ve sanatsal hareketi, Yeni Dalga hareketi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Yaşama dair bir anlam veya değeri idrak etmenin tek yolunun, insan deneyimi olduğu fikri, hemen hemen her yeni dalga filminde bir temadır ve her birinde felsefi ilişkilere egemen olur. Bu, film yapımcılarının çoğunun, ya karakterlerin öznel deneyimine ya da içinde çalıştıkları nesnel dünyaya odaklanmayı seçmesine yol açar. Fransız Yeni Dalgası, bir bakıma varoluşçuluk ve sanat filminin evliliğidir.
Cinéma Vérité
Cinéma Vérité, fikrinin merkezinde. gerçekçi bir sinema yaratmak yatar; elde tutulan kamera, doğal aydınlatma, doğaçlama oyunculuk, büyük ses sahneleri veya kurulumlar... Filmi felsefi olarak ilginç kılan şey bu fikirdir. Bu şekilde hakikat ve gerçeklik problemini gösterir. Fransız düşünür ve sosyolog Edgar Morin bir keresinde şöyle yazmıştır: “Gerçek sinemayı tasavvur etmenin iki yolu vardır: birincisi, gerçekliği görülebilecek şekilde sunabileceğinizi iddia etmektir; ikincisi gerçeklik sorununu ortaya koymaktır. Sinemada gerçekliği tasarlamanın iki yolu vardır: Birincisi, gerçeği getirmiş gibi yapmak, ikincisi, hakikat sorununu ortaya koymaktır.”
Человек с киноаппаратом - Dziga Vertov, 1929 (Man with a Movie Camera)
Bu, Yeni Dalga sanatçılarının yaptığı en büyük ayrımlardan biridir: gerçeklerden kaçma gibi bir şey kullanmakla ilgilenmezler, fakat seyirciyi sürekli olarak gerçekten bir film izlediklerini ve bu filmin bir dizi durağan fotoğraftan ibaret olduğunun keskin bir şekilde farkına varmalarını sağlamakla ilgilenirler. Filmin kendisi bir yapaylık ürünüyken, bir tür sinemasal hakikate ulaştığı bu gerçeklik sorununu kabul etmek, hareketin felsefesidir
Yeni Dalga filmleri, genellikle ağır konuları ve neredeyse hiç olmayan bütçeleriyle, yönetmenleri, izleyicilerin ilgisini çekmek adına yeni ve yaratıcı yollar tasarlamaya zorlar. Jean-Luc Godard, À bout de souffle (Serseri Aşıklar) filminde, zamanın geçişini çarpıtmak ve izleyicinin dikkatini hikayeden uzaklaştırmak için farklı kurgu teknikleri kullanır. Film, o güne kadar sinemada neredeyse yasak olan, devrim niteliğinde bir yapımdır.
À bout de souffle - Jean-Luc Godard , 1960
Jean-Paul Belmondo, Jean Seberg
Yeni Dalga'nın ve genel olarak sanat filminin babalarından biri olan Jean-Luc Godard, Quentin Tarantino, Steven Soderbergh, Martin Scorsese ve daha birçok yönetmen tarafından usta bir yönetmen olarak selamlanır. Godard, muhteşem filmografisi boyunca, film yapımının her yönünü; perspektifi, renk kullanımı, hikaye yapısı ve diğer görsel ilişkiler açısından stilize eder ve meydan okur. Yeni Dalga ile son derece iç içe geçmiş filmler yapar: À bout de souffle (Serseri Aşıklar 1960), Vivre Sa Vie (Hayatını Yaşamak 1962) ve Pierrot le Fou ( Çılgın Pierrot 1965).
À bout de souffle tartışmasız onun başyapıtıdır: aynı zamanda onu efsanevi bir konuma getiren ilk uzun metrajlı filmidir. Godard film için, dış aydınlatma, apartmanlar ve açık sokaklar gibi gerçek mekanlar kullanır. Sonraki filmi Vivre Sa Vie, estetik olarak À bout de souffle'ye çok benzer, ancak filmin nabzını kontrol eden anlatım ve diyalog üzerine ağır akışlı yapılandırılmıştır. Vivre Sa Vie, kimliğin ve varoluşsal çekişmenin doğasına karanlık bir felsefi bakıştır. Pierrot le Fou, önceki iki filmden farklı olarak renkli çekilir ve oldukça geniş bir alana sahiptir. Film, rengi görsel bir hikaye anlatımı ve temsil aracı olarak kullanmasıyla ünlüdür. Anlatı boyunca sert ana renklerin kullanılması, zamanın baskın pop-art hareketini adeta selamlar. Film, diğerleri kadar karanlık olsa da, ağır içeriğin üzerinde daha teatral bir estetiğe sahiptir.
Pierrot le Fou- Jean-Luc Godard, 1965
Anna Karina, Jean-Paul Belmondo
Hareketin önde gelen bir diğer ismi François Truffaut, kariyerine sanatsal vizyonu olmayan filmleri övdüğünü düşündüğü Cannes festivalini eleştirerek başlar. Bu nedenle festivalden men edilir. Buna karşılık, Yeni Dalga hareketinde bir sonraki büyük adım olan sinema şaheseri Les Quatre Cents Coups'u (400 Darbe, 1959) çeker. Film, estetik olarak aktörlerin gerçekten kameraya bakmasını sağlama tekniğini popülerleştirir, böylece içindeki gerçekliğin perdesini kırarak bir tür sinemasal gerçeğe ulaşır. Şaşırtıcı bir şekilde, film 1959'da Truffaut'ya Cannes'ın En İyi Yönetmen ödülünü kazandırır.
Cahiers çığır açan sinema filmleri çekerken, dalgaların diğer tarafındaki sanatçılar, zorlu film formlarıyla ve deneysel filmler yaratmakla daha fazla ilgilenirler. Yeni Dalga'nın Büyükannesi olarak anılan sanatçılardan biri olan Agnès Varda, 1955'te ilk filmi La Pointe Courte'u (Paralel Yaşamlar) çekmeden önce bir fotoğrafçıdır. Varda daha sonra Jean-Luc Godard'dan bir kamera hücresi içeren Cléo de 5 à 7 (Cléo Beşten Yediye) çeker. Film kendisini Fransa'daki feminizm, savaş ve varoluşçuluk etrafında merkezler. Diğer filmlerinin çoğu gibi, Varda film boyunca toplumsal cinsiyet rollerine ve absürdizmin doğasına meydan okur.
Cléo de 5 à 7- Agnès Varda, 1955
Corinne Marchand
Fransız Yeni Dalgası, modern sinema ve medya üzerinde derin bir etkiye sahiptir. Quentin Tarantino ve Martin Scorsese gibi Amerikalı film yapımcıları, hareketin auteurlerine, estetik olarak benzer filmler yapar. Tarantino'nun Pulp Fiction (Ucuz Roman) ve Scorsese'nin Taxi Driver (Taksi Şöförü) tartışmasız dalgalardan nasibini almıştır. Ucuz Roman, akımın köklü estetiğini kullanır ve parçalanmış anlatısını tamamlamak için film boyunca atlamalara yer verir. Taksi Şoförü küçük bir prodüksiyon sunar ve gerçek mekanlarda geçerek sanatsal bir belgesel havası verir.
1995'te Thomas Vinterberg ve Lars Von Trier, Danimarka'da Fransız Yeni Dalgası'nın birçok unsurunu paylaşan Dogme95 hareketini yaratır: gerçek mekanlar, genellikle doğaçlama oyunculuk ve dikkatleri kendine çeken film yapımı... Trier ve Vinterberg de Cahiers gibi Dogme95 filmleri için belirli kurallar yazarlar. Sonunda bu kuralları çiğneyeceklerdir, ancak Fransız Yeni Dalgası ile benzerlik, çalışmaları boyunca hüküm sürer.
Dalgalar, filmin titiz talebini, yaratıcılığını ve felsefi potansiyelini kalıcı olarak arttıran tüm zamanların en sanatsal, yaratıcı ve önemli film hareketlerinden birini oluşturur. Kaliteli filmlerin mutlaka paraya veya yüksek üretim değerine değil, yalnızca bir sanatçının vizyonuna ihtiyacı olduğunu kanıtlar...
Kaynakça
Neupert, Richard;A History of the French New Wave Cinema, University of Wisconsin Press,2007.
Godard, Jean- Luc; Godard on Godard; critical writings,Tom Milne, 1986
Godard, Jean- Luc; Histoire(s) du cinéma, Gallimard, 2006.
Sumet, Sidney; Making Movies, Vintage, 2006.
Comments